طرح پژوهشی « مطالعه و بررسی تلفات تبخیر و بادبردگی سامانههای آبیاری بارانی» طی قراردادی بین دانشگاه کردستان و مرکز مطالعات و همکاریهای علمی بینالمللی به سرپرستی آقای دکتر عیسی معروفپور انجام شده است.
تلفات ناشی از تبخیر و بادبردگی (WDEL) یکی از عوامل کلیدی در کاهش راندمان سامانههای آبیاری بارانی است. در شرایط خاص، حتی نیمی از آب آبیاری ممکن است پیش از رسیدن به سطح زمین، تبخیر شده یا به خارج از محدوده هدف رانده شود. این پژوهش با هدف ارائه معادلهای نوین برای برآورد WDEL، بر پایه تحلیل ابعادی و روش π باکینگهام، و با در نظر گرفتن دامنه گستردهای از متغیرهای فنی و هواشناسی انجام گرفت. همچنین این معادله، قابلیت کاربرد برای انواع آبپاشها و شرایط اقلیمی متفاوت را داشته باشد.
در این راستا، دادههای آزمایشگاهی گردآوریشده از مطالعات پیشین در شمالشرق اسپانیا و شمالغرب ایران مورد استفاده قرار گرفت. این مجموعه شامل ۱۵۳ مشاهده WDEL در شرایط متنوعی از فشار کاری، قطر نازل، مدت زمان آبیاری، آبیاری در شب و روز، ارتفاع نازل از سطح خاک و تغییرات آبوهوایی بود. آزمایشها بر روی سامانههای کلاسیک ثابت و لولههای جانبی متحرک و با بهرهگیری از آبپاشهای ضربهای، دندهای و صفحهچرخان انجام شدند.
معادله نهایی متشکل از چهار متغیر فنی (قطر نازل اصلی، قطر نازل کمکی، فشار کاری و ارتفاع نازل) و چهار متغیر هواشناسی (دما و رطوبت نسبی هوا، سرعت باد و تابش خورشیدی) بود. این معادله نسبت به روابط موجود در منابع علمی پیشین، دقت بیشتری در برآورد تلفات ارائه داد. برای اطمینان از صحت مدل، ۷۰ درصد دادهها برای کالیبراسیون و ۳۰ درصد برای اعتبارسنجی به کار گرفته شد.کاربرد این معادله بر کل دادههای موجود، ضریب تعیین ۸۱/۰ و ریشه میانگین مربعات خطا ۴۹/۳ درصد را نشان داد. نتایج حاکی از آن است که این رابطه پیشنهادی، از نظر گستره متغیرهای ورودی و توان پیشبینی، پیشرفتی قابل توجه نسبت به معادلات پیشین به شمار میرود.
